ابراهیم بن عباس می گوید: هرگز ندیدم که امام رضا علیه السلام با سخن خود کسی را برنجاند، هرگز ندیدم سخن کسی را قطع کند؛ ساکت بود تا او از سخن فارغ شود، به قدر توان از برآوردن حاجت کسی روی برنمی گرداند.هرگز پایش را پیش کسی دراز نمی کرد و تکیه نمی داد، به غلامان و خدمتکاران ناسزا نمی گفت.هرگز ندیدم آب دهان به زمین بیندازد. هیچ وقت قهقهه نمی زد و خنده آن حضرت تبسم بود.هرگاه تنها بود و سفره ای گسترده می شد همه بردگان و غلامانش حتی دربان و کارپرداز خانه را هم بر سر سفره می نشاند.شب ها کم می خوابید و بیشتر وقت ها شب را تا سحر بیدار می ماند.حضرت بسیار کار خیر و صدقات پنهانی داشت و بیشتر در شب های تاریک انجام می داد.
در کتاب« تحلیلی از زندگی امام رضا علیه السلام» درباره برخی از القاب امام رضا (ع) آمده است:
نگاهی به القاب امام علی بن موسی الرضا علیه السلام
1. ثامن الائمّه(امام هشتم)
بر پایه عقاید شیعیان امامیه، امام رضا علیه السلام هشتمین پیشوایی است که ولایت و امامت امت اسلامی را با هدف تبیین قرآن و پاسداری از اصول و مبانی سیره نبوی پس از پدرشان امام موسی بن جعفر علیه السلام بر عهده دارند.
2. رضا
رضا، مشهورترین و رایج ترین لقب امام علیه السلام است، به این معنی که امام تدبیر و تقدیر الهی را با خشنودی و خرسندی می پذیرفته و همواره آنچه را که موجب رضای خدا بوده است انجام می داده اند، چنان که القاب دیگر آن حضرت «الرَّضی» «الرَّاضی بالله» و «الرَّاضی بِالقَدَر و القَضاء» نیز مؤید این معناست.
حمد بن محمد بِزَنطی به امام جواد علیه السلام می گوید: «گروهی از مخالفانِ» شما می پندارند که چون مأمون پدر شما را برای ولایتعهدی خود پسندید، ایشان را رضا نامیده اند(یعنی عده ای از مخالفان شما اعتقاد دارند که مأمون لقب رضا را به امام علی بن موسی الرضا داده است).
امام جواد علیه السلام فرمود: به خدا سوگند، دروغ می گویند، خداوند آن حضرت را رضا نامید زیرا، مرضی خدا در آسمان و مرضی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و ائمّه پس از آن حضرت در زمین بود. بزنطی گوید: مگر نیاکان شما مرضی خدا، رسول و ائمّه علیهم السلام نبوده اند؟
فرمود: چرا
عرض کردم: پس چرا فقط پدرتان«رضا» نامیده شده اند؟
فرمودند:
زیرا، تنها ایشان مورد رضایت موافقان و مخالفان قرار گرفتند.
سلیمان بن حفص مَروَزی نیز، گوید: حضرت امام کاظم علیه السلام فرزندشان علی را «رضا» می خواندند و می فرمودند: فرزندم «رضا» را صدا کنید، یا به فرزندم «رضا» گفتم، یا فرزندم «رضا» به من گفت.
3. رئوف
در زیارت امام رضا علیه السلام منسوب به امام جواد علیه السلام آمده است.
«السلام علی الامام الرؤوف» یعنی سلام بر امام مهربان، دلسوز، مهرورز و خیرخواه.
4. ضامن آهو
این لقب در هیچ یک از منابع حدیثی و تاریخی برای امام رضا علیه السلام ذکر نشده است. تنها در برخی منابع با عناوین «ضمین»، «ضامن» و «ضامن الاُمَّهًْ»
به حضرت امام رضا علیه السلام اشاره شده است. با این حال، بسیاری از ایرانیان، امام رضا علیه السلام را با لقب «ضامن آهو» یاد می کنند.
در
شبه قاره هند و پاکستان، امام رضا علیه السلام به «امام ضامن» معروف است(.
در شهر شوشتر استان خوزستان نیز دو بقعه به نام «امام ضامن» وجود دارد.
منشاء شهرت یافتن لقب «ضامن آهو» داستان های مختلفی است که در برخی از منابع به شرح ذیل آمده است:
شیخ صدوق(381 ق) با دو واسطه به نقل از ابومنصور محمدبن عبدالرزّاق طوسی(350 ق) آورده است:
«در ایام جوانی بر اهل مشهد(رضا) سخت می گرفتم و در راه متعرض زائران شده، اموال آنان را می ربودم. روزی به قصد شکار خارج شدم و تازی خود را در پی آهویی فرستادم، آهو پس از فرار به دیوار مرقد حضرت رضا علیه السلام پناه برد و همان جا ایستاد؛ تازی نیز در مقابل او ایستاد و به او نزدیک نمی شد، هر چه کوشش کردیم تازی به او نزدیک شود، نمی شد؛ ولی تا آهو از آن دیوار دور می شد، تازی او را دنبال می کرد. تا این که آهو از راهرویی تنگ به آن سوی دیوار مزار رفت. من وارد رباط شدم و از ابونصر مُقری پرسیدم: آهویی که اکنون وارد این مکان شد، کجاست؟ او گفت: آن را ندیدم. وارد آن راهرو شدم جز پِشگل و اثر بُولِ آهو، چیزی آنجا ندیدم. با خداوند عهد و نذر کردم که از آن پس، نه تنها به زوّار آزار نرسانم بلکه نیازهای آنان را برآورم. از آن زمان، هر گاه امر مشکل و دشواری به من روی می آورد به این مشهد پناه می برم و آن را زیارت می کنم و از خداوند متعال برآورده شدن حاجتم را می خواهم، خدا نیز حاجتم را برمی آورد … و این از برکت مشهد است.
عالِم آل محمّد علیه السلام
امام کاظم علیه السلام به فرزندانشان فرمودند:
«برادر شما علی بن موسی، عالِم آل محمد است، مسائل دینی خود را از او بپرسید و آنچه را به شما می گوید، حفظ کنید. زیرا، من از پدرم جعفر بن محمد علیه السلام مکرر شنیدم که فرمودند: همانا عالِم آل محمد در صُلب اوست و ای کاش او را می دیدم.»
ابراهیم بن عباس می گوید: «تا آن زمان، فردی عالم تر و آگاه تر از امام رضا علیه السلام ندیده بودم؛ مأمون به عنوان آزمایش درباره هر مسئله ای از ایشان سؤال می کرد و امام پاسخ می دادند.»
سخنان،پاسخ ها و تمثیل های حضرت رضا علیه السلام همه برگفته از قرآن بود (بارها اتفاق می افتاد که). آن حضرت هر سه روز قرآن را با تلاوتی مدبّرانه ختم می کردند.
اباصلت هروی نیز گفته است: «من داناتر از علی بن موسی الرضا علیه السلام ندیده ام و هر دانشمندی که با ایشان مجالست داشت، این مطلب را تصدیق می کرد.»
6. غریب
در روایتی از امام صادق علیه السلام امام رضا علیه السلام امامی است که اطاعت از ایشان واجب است و غریب و شهید توصیف شده اند.
در توجیه این لقب، بیشتر دوری امام از مدینه را وجه غربت آن حضرت دانسته اند هر چند برخی دیگر از ائمّه علیهم السلام نیز در خارج از مدینه زندگی می کرده اند و مقبره آنان دور از مدینه بوده است؛ ولی برای ایشان لقب غریب به کار نرفته است.
این لقب فقط برای امام حسین علیه السلام به دو صورت «غریب» و «غریب الغربا» آمده است.
برخی از القاب غیر مشهور امام رضا علیه السلام
1. اُسّ الایمان: پایه و اساس ایمان.
2. البحر العجّاج: دریای بزرگ و متلاطم.
3. البَدرُ المُنیر: ماه درخشنده.
4. الحاکم العادل: حکم کننده و داور عادل.
5. الدّین القدیم: دینداری امام رضا علیه السلام استوار و برافراشته است. به طوری که همواره پاسخگو و آماده ساماندهی امور مختلف زندگی است.
6. السِّراج الزّاهر: چراغ بسیار درخشنده و نورانی.
7. العَلَم الهادی: هدایت کننده بزرگ و سرشناس.
القائل القاعل: گوینده عامل.
9. القائمُ مقامَ الأنبیاء: امام رضا علیه السلام همان جایگاه و وظایف پیامبران را بر عهده دارد.
10. المطیع لله: فرمانبر خدا.
11. النجم الهادی: ستاره هدایت.
12. امام الابرار: پیشوای نیکوکاران.
13. امام اهل القرآن: پیشوای قرآنیان.
14. دلیل الرَشاد: راهنمای نیک منشی و خردمندی.
15. رَبُّ السَریر: صاحب تخت و بارگاه.
16. زمام الدین: راهنما و راهبر دین.
17. زَینُ المؤمنین: زینت بخش اهل ایمان.
18. سِراجُ الله: چراغ فروزان خدا.
19. سِراجُ وَهّاج: چراغ درخشان و تابنده.
20. شمس الشموس و انیس النُفوس: خورشید فروزان و همدم مردمان
بنابر شواهد معلوم در بعضی از کتاب ها 43 لقب از القاب غیرمشهور امام علی بن موسی الرضا علیه السلام بیان گردیده و القاب مشترک آن امام بزرگوار با سایر معصومین علیهم السلام نیز 44 لقب مذکور است.
نظر شما